Η πολιτική της ΕΕ για την «απανθρακοποίηση» της ναυτιλίας

Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από την παγκόσμια ναυτιλία, ως προς τις θαλάσσιες μεταφορές, ανέρχονται επί του παρόντος περί του 2-3% του συνόλου των εκπομπών των αεριών του θερμοκηπίου. Ο μετασχηματισμός της ναυτιλίας, όμως, είναι ουσιώδους σημασίας, αν θέλουμε να επιτύχουμε την κλιματική ουδετερότητα ως το 2050.

Η ανάγκη του μετασχηματισμού γίνεται ακόμα πιο αντιληπτή, αν λάβουμε υπόψη ότι οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν πλέον τη ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας οικονομίας, μεταφέροντας περίπου το 90% των αγαθών που κινούνται παγκοσμίως με τάσεις αύξησης. Ο κλιματικός μετασχηματισμός της ναυτιλίας αναδεικνύεται σε ένα πολύ σημαντικό ζήτημα τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και για την Ελλάδα, καθώς η χώρα μας παραμένει η μεγαλύτερη δύναμη στην εμπορική ναυτιλία παγκοσμίως με στόλο που ανέρχεται περί τα 5000 πλοία, ενώ ο στόλος ο οποίος βρίσκεται υπό ελληνική ιδιοκτησία αλλά πλέει με ξένη σημαία είναι ακόμα μεγαλύτερος.

Για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την ορθή διαχείριση των δραστηριοτήτων στη θάλασσα και δη της ναυτιλίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προβεί στην έκδοση νέων νομοθετημάτων με απώτερο σκοπό να τεθούν οι θαλάσσιες μεταφορές στην πορεία των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2030 και το 2050. Κορωνίδα της προσπάθειας αυτής είναι η νομοθετική δέσμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Fit for 55», έτσι ώστε να επιτύχουν από κοινού τα Κράτη Μέλη της ΕΕ. τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακος κατά 55% έως το 2030 με στόχο την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ακόμη δύο πρωτοβουλίες για την απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον ορυκτό άνθρακα. H πρώτη αφορά την ένταξη της ναυτιλίας στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών -EU ETS- από το 2030 και η δεύτερη τα καύσιμα πλοίων σε ευρωπαϊκούς λιμένες (FuelEU Maritime), η οποία καθορίζει ανώτατο όριο για την περιεκτικότητα σε αέρια θερμοκηπίου που εκλύονται από την ενέργεια που χρησιμοποιείται από πλοία τα οποία καταπλέουν σε ευρωπαϊκούς λιμένες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νέοι κανόνες θα ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2025, εκτός από τα άρθρα 8 και 9 που θα ισχύουν από τις 31 Αυγούστου 2024.

Ο κύριος στόχος της ναυτιλιακής πρωτοβουλίας FuelEU, ως βασικό μέρος της δέσμης «Fit for 55» της ΕΕ, είναι να αυξήσει τη ζήτηση και τη συνεπή χρήση ανανεώσιμων καυσίμων και χαμηλών εκπομπών άνθρακα και να μειώσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τον ναυτιλιακό τομέα, διασφαλίζοντας παράλληλα την ομαλή λειτουργία της θαλάσσιας κυκλοφορίας και αποφεύγοντας στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά. Η δε προσπάθεια για την προστασία του κλίματος στη ναυτιλία συμπεριλαμβάνει και πρόσθετους στόχους, όπως η μείωση του θείου, ενώ ο κλάδος θα πρέπει να διέλθει και σημαντικών αλλαγών, ως προς τη χρήση των κατάλληλων, εναλλακτικών καυσίμων και υλικών για την κατασκευή των σκαφών του, αλλά και τη χρήση της Tεχνητής Nοημοσύνης (ΑΙ) και της πληροφορικής (ΙΤ) για την αναβάθμιση των λειτουργιών της, ώστε να βρεθεί στην κλιματική πρωτοπορία.

Η Ελλάδα, μια χώρα με εκτεταμένη ακτογραμμή και εκατοντάδες νησιά, καθώς και ένα έθνος με μακρά παράδοση στη ναυτιλία, όχι μόνο αναγνωρίζει την ανάγκη για άμεση αντίδραση, αλλά έχει ήδη λάβει τολμηρά μέτρα, όπως η θέσπιση συγκεκριμένων στόχων διατήρησης για τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές και το φιλόδοξο έργο απανθρακοποίησης για τα μικρά νησιά, καθώς ο Πρωθυπουργός, κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος.

Στο πλαίσιο αυτό, η χώρα μας, με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, θα φιλοξενήσει από τις 15 έως τις 17 Απριλίου του 2024 στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος την 9η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τους Ωκεανούς (9TH Our Ocean Conference), επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή της για μετάβαση σε μια «Γαλάζια Οικονομία» που θα αξιοποιεί τα πλεονεκτήματα μιας νέας ισορροπίας μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και βιωσιμότητας, καθώς και την αντιμετώπιση ορισμένων βασικών προκλήσεων, όπως η απώλεια της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και η θαλάσσια ρύπανση.

Το «Our Ocean Conference» διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 2014 και ήταν μια πρωτοβουλία του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και του τότε Υπουργού Εξωτερικών κ. Τζον Κέρι και έκτοτε έχει φιλοξενηθεί από πολλές χώρες (Χιλή, ΗΠΑ, Μάλτα, Ινδονησία, Νορβηγία, Παλάου, Παναμάς). Η 9η Διάσκεψη για τους Ωκεανούς (9th Our Ocean Conference, "OOC-9") αναμένεται να εξετάσει τρόπους αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο θαλάσσιο περιβάλλον, της υπεραλίευσης και της ρύπανσης των θαλασσών. Τα ενδιαφερόμενα κράτη, οι διεθνείς οργανισμοί, μη κυβερνητικές οργανώσεις, η ακαδημαϊκή κοινότητα και ο ιδιωτικός τομέας θα εκπροσωπηθούν, προκειμένου να συμβάλλουν με απτές δεσμεύσεις για την προστασία των θαλασσών.

Η συμμετοχή της νεολαίας, ως βασικού παράγοντα αλλαγής, θα είναι ζωτικό στοιχείο αυτής της Διάσκεψης, με την παράλληλη διοργάνωση της Συνόδου Κορυφής των Νέων, που ξεκινά την προηγούμενη μέρα, στις 15 Απριλίου. Η 9η Συνδιάσκεψη «Our Ocean» θα ασχοληθεί με τα θέματα της διασύνδεσης των ωκεανών και το κλίμα, τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (MPAs), τη γαλάζια οικονομία, τη βιώσιμη αλιεία, την ασφαλή ναυσιπλοΐα και τη θαλάσσια ρύπανση, ενώ φέτος η Ελλάδα θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην πράσινη ναυτιλία, τον αειφόρο τουρισμό, την πλαστική ρύπανση και την περιοχή της Μεσογείου. Μεταξύ των δεσμεύσεων που θα ανακοινώσει η χώρα εξετάζεται η πιθανότητα να δημιουργηθεί ένα κέντρο αριστείας για την πράσινη ναυτιλία στην Ελλάδα.

Αυτή η συμμετοχική προσέγγιση και η δέσμευση για την προστασία των ωκεανών, του κλίματος, της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και της βιώσιμης οικονομίας υπογραμμίζουν την κοινή ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι οι ωκεανοί μας θα συνεχίσουν να ικανοποιούν τις ανάγκες των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Η οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος για όλους και χωρίς αποκλεισμούς είναι προτεραιότητα.

* Η Δρ. Διονυσία-Θεοδώρα Αυγερινοπούλου είναι η Συντονίστρια του Our Ocean Conference 2024, Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος και της Υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων της Βουλής, μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της Διακοινοβουλευτικής Ένωσης στη Γενεύη και Βουλευτής Ν. Ηλείας με την Νέα Δημοκρατία. Είναι δικηγόρος Διεθνούς Δικαίου Περιβάλλοντος με ειδίκευση στην προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Έχει διατελέσει Πρόεδρος του Κύκλου Βουλευτών της Μεσογείου για την Αειφόρο Ανάπτυξη, Επικεφαλής για το Νερό της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Ενέργειας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου στο Παρίσι και Αντιπρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Παγκοσμίου Οργανισμού Συνεργασίας για το Νερό στη Στοκχόλμη. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Πράσινο Αστέρι του ΟΗΕ και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους Νέους Ηγέτες του Παγκοσμίου Οικονομικού Φόρουμ.