Για τη διασφάλιση της υγιεινής, την ασφάλεια των πελατών και των εργαζομένων και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης του ευρωπαϊκού τομέα της εστίασης, η ΕΕ πρέπει να θέσει στο επίκεντρο την προώθηση νέων τρόπων σερβιρίσματος τροφίμων και ποτών στους ευρωπαίους καταναλωτές.
Οι υπηρεσίες εστίασης έχουν καταστεί θεμελιώδες στοιχείο του λιανικού εμπορίου τροφίμων. Η προετοιμασία, το σερβίρισμα και η παράδοση τροφίμων και ποτών είναι ένα ζωτικό μέρος της σύγχρονης οικονομίας της ΕΕ, που δημιουργεί ανάπτυξη και θέσεις εργασίας στις τοπικές κοινότητες.
Από τα σνακ-μπαρ μέχρι τα πρατήρια καυσίμων, από τους αυτόματους πωλητές μέχρι τα καταστήματα έτοιμου φαγητού, από τα φορτηγά με τρόφιμα μέχρι τα σούπερ μάρκετ, από τις ανεξάρτητες καφετέριες μέχρι τις εθνικές και διεθνείς επώνυμες αλυσίδες παροχής υπηρεσιών τροφίμων και ποτών, από τις τοπικές εκθέσεις και αγορές μέχρι τα μεγάλα φεστιβάλ και εκδηλώσεις, το φαινόμενο έχει γνωρίσει έκρηξη τα τελευταία δέκα χρόνια. Αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση αλυσιδωτών επιπτώσεων κατά μήκος των αλυσίδων εφοδιασμού, αντανακλώντας στις εθνικές οικονομίες.
Πριν από την πανδημία COVID, η ανάπτυξη των επιχειρήσεων σερβιρίσματος τροφίμων και ποτών στην Ευρώπη ήταν της τάξης του 4-6% ετησίως. Οι επώνυμες αλυσίδες εξυπηρέτησης τροφίμων και ποτών αναπτύσσονταν με διπλάσιο ρυθμό. Πρόκειται για πολύ σημαντικές επιδόσεις σε έναν ώριμο τομέα όπως η βιομηχανία τροφίμων της ΕΕ, όπου η μέση ανάπτυξη μεταξύ 2008 και 2017 μόλις και μετά βίας έφτασε το 2%.
Η ασφαλής και υγιεινή συσκευασία ήταν – και θα συνεχίσει να είναι – ζωτικής σημασίας. Ωστόσο, οι τρόποι με τους οποίους γίνονται τα πράγματα σήμερα δεν αποτελούν οδηγό για το μέλλον. Απαιτείται σίγουρα αλλαγή. Το Διαδίκτυο, οι ψηφιακές πλατφόρμες που συνδέονται με γρήγορες και αποτελεσματικές επιλογές τοπικής παράδοσης, η πανδημία, η εργασία εξ αποστάσεως και η νομοθεσία της ΕΕ συνδυάζονται για να αλλάξουν το παράδειγμα στον τρόπο με τον οποίο σερβίρονται τα τρόφιμα και τα ποτά στην Ευρώπη.
Οι νομοθέτες έχουν ήδη εμπλακεί στο ζήτημα, αλλά θα πρέπει να είναι συνετοί στον τρόπο με τον οποίο θα προχωρήσουν- εάν πρόκειται δηλαδή να διατηρηθούν και να ενισχυθούν τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη του διευρυμένου τομέα της εστίασης στην ΕΕ. Η υπερβολική ταχύτητα μπορεί να αποβεί επιζήμια ανασταλτική. Τα κλειδιά της επιτυχίας είναι μια μακροπρόθεσμη πορεία και μια ομαλή και δίκαια διαχειριζόμενη μετάβαση.
Αλλαγές που ήταν ήδη σε εξέλιξη – όπως η αύξηση των takeaway, των ψηφιακών πωλήσεων και της ταχείας παράδοσης σε όποιο σημείο και αν βρίσκεται ο πεινασμένος πελάτης – ενισχύθηκαν από τα lockdowns κατά την περίοδο της πανδημίας. Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί με ασφαλή και υγιεινό τρόπο χωρίς λύσεις συσκευασίας σχεδιασμένες για το σκοπό αυτό. Ωστόσο αυτές οι λύσεις πρέπει τώρα να εξελιχθούν.
Παρόλο που ο τομέας της εστίασης συνέβαλε σημαντικά στα προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, τα οποία δημιουργήθηκαν για να εγγυηθούν τη χωριστή συλλογή και ανακύκλωση όλων των τύπων χρησιμοποιημένων καταναλωτικών συσκευασιών, αυτό δεν μεταφράστηκε στην πράξη σε αποτελεσματικές επιδόσεις ανακύκλωσης. Οι κυβερνήσεις με τη σειρά τους δεν προώθησαν την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών προσαρμοσμένων στους νέους τρόπους ζωής.
Η αύξηση της on-the-go κατανάλωσης (στο δρόμο) οδήγησε σε αύξηση των απορριμμάτων από μια μειοψηφία απρόσεκτων ή απερίσκεπτων καταναλωτών. Κατά συνέπεια, τα δοχεία τροφίμων και ποτών αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων που τοποθετούνται στους κάδους απορριμμάτων του δημόσιου χώρου ή πετιούνται στους δρόμους μας, ένα μεγάλο μέρος των οποίων προέρχεται από τον τομέα της εστίασης.
Σε αυτό το πλαίσιο, το «μια από τα ίδια» δεν αποτελούσε πλέον επιλογή. Ο κλάδος των υπηρεσιών εστίασης άρχισε να αντιμετωπίζει αυτές τις προκλήσεις πριν από σχεδόν δέκα χρόνια. Κατέβαλε προσπάθειες για να διευρυνθεί η αναβάθμιση των λύσεων χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης και αιτήθηκε την υποχρεωτική διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού για την πρόληψη των απορριμμάτων – ένα αίτημα που η ΕΕ ικανοποίησε με την αναθεωρημένη γενική οδηγία για τα απόβλητα το 2018.
Αλλά την ίδια χρονιά, η Επιτροπή «συγκλόνισε» τη βιομηχανία με την υποβολή προτάσεων για τη λεγόμενη οδηγία αναφορικά με τα προϊόντα μίας χρήσης. Η οδηγία αυτή καταρτίστηκε και συμφωνήθηκε σε μόλις 7 μήνες χωρίς καμία διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Παρά τις προφανείς νομοθετικές ατέλειες και τα μη ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, τέθηκε μια πιο επείγουσα πολιτική τροχιά. Η οδηγία «SUP» εφαρμόζεται εν τω μεταξύ στην ΕΕ και αντιγράφεται αλλού στον κόσμο.
Ενώ ο «πόλεμος» κατά των πλαστικών αποβλήτων στο περιβάλλον παρείχε το πλαίσιο σε αυτή την περίπτωση, η Επιτροπή της ΕΕ είχε μια πιο θεμελιώδη ατζέντα- δηλαδή, τη δημιουργία ενός προγράμματος που καθοδηγείται από τη νομοθεσία για την απομάκρυνση από τα αντικείμενα μιας χρήσης (ανεξάρτητα από το χρησιμοποιούμενο υλικό) προς εναλλακτικές λύσεις επαναχρησιμοποίησης. Με μια κίνηση, αυτό μετακίνησε την πολιτική προσπάθεια της ΕΕ προς τα πάνω στη λεγόμενη «ιεραρχία των αποβλήτων», από την ανακύκλωση, όπου η κύρια εστίαση ήταν το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, στην επαναχρησιμοποίηση.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η ανακύκλωση έχει πεθάνει, ακόμη και αν ορισμένοι σχολιαστές ισχυρίζονται τώρα ότι η ανακύκλωση είναι ανεπιθύμητη. Θα υπάρχει πάντα μια θέση για τις συσκευασίες μιας χρήσης και επομένως η περισσότερη και καλύτερη συλλογή και ανακύκλωση θα παραμείνει απαραίτητη. Ομοίως, τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή συσκευασιών πολλαπλών χρήσεων πρέπει να ανακυκλώνονται στο τέλος της ζωής τους για να είναι πραγματικά «κυκλική».
Τούτου λεχθέντος, το κύριο ζήτημα τώρα και στο μέλλον δεν είναι πλέον ποιο υλικό κατασκευής είναι πιο ανακυκλώσιμο, ακόμη και αν αυτό παραμένει πιο σημαντικό. Αντίθετα, το επίκεντρο είναι η ίδια η φύση των συστημάτων που θα χρησιμοποιούμε στο μέλλον για να σερβίρουμε τρόφιμα και ποτά με ασφαλή, υγιεινό και βιώσιμο τρόπο. Η πραγματικότητα είναι ότι θα υπάρξει μια νέα ισορροπία μεταξύ των λογικών δοχείων μιας χρήσης, αν και σε χαμηλότερα σχετικά επίπεδα επικράτησης, και της ανάπτυξης υπεύθυνων συστημάτων επαναχρησιμοποίησης.
Η εύρεση της σωστής νέας ισορροπίας θα είναι πολύπλοκη. Και οι δύο λύσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα όταν πρόκειται για την αξιολόγηση των επιδόσεων και της βιωσιμότητας. Δεν υπάρχουν λύσεις «ασημένιας σφαίρας» για το σερβίρισμα τροφίμων και ποτών που θα είναι «ιδανικές» σε όλα τα πλαίσια και τις εφαρμογές. Η επιλογή της πιο βιώσιμης επιλογής θα πρέπει πάντα να καθοδηγείται από μια επιστημονικά τεκμηριωμένη και εξειδικευμένη για κάθε περίπτωση μελέτη αξιολόγησης του κύκλου ζωής.
Θα χρειαστεί επαρκής χρόνος για να βρεθεί η σωστή φόρμουλα και να γίνουν αποτελεσματικές και βιώσιμες μεταβάσεις για τα διάφορα διαφορετικά πλαίσια και εφαρμογές της εστίασης. Τα βιώσιμα συστήματα επαναχρησιμοποίησης για το σερβίρισμα τροφίμων και ποτών για όλες τις εφαρμογές απλά δεν υπάρχουν σήμερα σε κλίμακα για όλα τα διαφορετικά πλαίσια. Θα έρθουν, αλλά απαιτείται χρόνος για την αποτελεσματική και ασφαλή ανάπτυξη και εξάπλωσή τους. Οι βιώσιμες συσκευασίες μιας χρήσης θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο κατά τη διάρκεια της μετάβασης και πέραν αυτής.
Η Επιτροπή επεξεργάζεται τώρα την αναθεώρηση της θεμελιώδους οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας, εν μέρει για να αντικαταστήσει σημαντικούς όγκους συσκευασιών μίας χρήσης με εναλλακτικές λύσεις πολλαπλής χρήσης. Έχει επίσης υποσχεθεί μια ειδική πρωτοβουλία για την προώθηση της μετάβασης από τα δοχεία μίας χρήσης και τα συναφή είδη σε συστήματα επαναχρησιμοποίησης στην εστίαση. Αυτές οι νομοθετικές προσπάθειες αποτελούν μια ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο παραδίδουμε προϊόντα χωρίς να δημιουργούμε απόβλητα, να ενισχύσουμε την ανακύκλωση των συσκευασιών μιας χρήσης για τις υπηρεσίες εστίασης που εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε και να αυξήσουμε την υιοθέτηση βιώσιμων συστημάτων επαναχρησιμοποίησης.
Δεδομένης της πολυπλοκότητας του τομέα και της ανάγκης να αντιμετωπιστεί η πρόκληση με δικαιοσύνη, μια ειδική πρωτοβουλία είναι ο σωστός τρόπος για την αντιμετώπιση της πρόκλησης της συσκευασίας τροφίμων, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργάζεται στενά με τους ενδιαφερόμενους φορείς για την επιτυχή προετοιμασία της.
Όταν έρθει η ώρα, οι νομοθέτες της ΕΕ πρέπει να είναι συνετοί. Πρέπει να ορίσουν μια τροχιά που να επιτρέπει την αποτελεσματική μετάβαση και να προσδιορίσουν διαδικασίες που θα προωθήσουν μια κατάλληλη νέα ισορροπία μεταξύ της μίας χρήσης και της επαναχρησιμοποίησης, η οποία θα ευθυγραμμίζει τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες σε ισότιμη βάση και θα παρέχει πραγματικά βιώσιμα αποτελέσματα καθώς οδεύουμε προς το 2050.
